موانع هجرت طلاب از قم | خطر ترویج دین منهای روحانیت جدی است

حجت الاسلام محمدحسین رفیعی در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اشاره به آسیب های تمرکز طلاب در قم گفت: تمرکز طلاب در قم موجب می شود مردم مناطقی که روحانی یا عالم ندارند به دین و اسلام منهای روحانیت عادت کنند این آسیب در سال های اخیر خود را به صورت روشن نشان داده است.

مدیر اداره کل قرآن و حدیث جامعه المصطفی ادامه داد: به عنوان مثال برخی از خیرین یا متدینین برای برگزاری عزاداری های امام حسین(ع) حاضر به پذیرش روحانی نبوده اند و سخنانی همانند این که وجود مداح کافی است را مطرح می کردند گرچه مداح نیز ارزشمند است اما دین منهای روحانیت آسیبی بسیار جدی است.

وی افزود: دین منهای روحانیت می تواند دین و قیام امام حسین(ع) را تحریف کند و همه دستآوردهایی که روحانیت پس از انقلاب داشته است را تحت الشعاع قرار دهد؛ به عبارت بهتر دین منهای روحانیت همان موردی است که در کشورهای اروپایی رواج پیدا کرده که با افول کلیسا در اروپا به تدریج دین نیز افول پیدا کرد؛ به عبارت دیگر در اروپا ابتدا کلیسا را کنار زدند و به تدریج این ضربه به دین نیز وارد و دین نیز کنار زده شد و ایدئولوژی های جایگزین دین رشد پیدا کرد.

عضو هیأت علمی جامعه المصطفی در پاسخ به این سؤال که به چه دلیل طلاب از قم مهاجرت نمی کنند، گفت: در این زمینه چندین مؤلفه اساسی وجود دارد که نخستین مؤلفه مربوط به معیشت طلاب است زیرا برخی امکانات در قم برای طلاب بیشتر است و برای برطرف کردن مشکلات راه های آسان تری وجود دارد اما در شهرستان ها چنین امکاناتی وجود ندارد.

وی افزود: مؤلفه دیگر که بسیار مهم است مسائل سیاسی، فرهگی و اجتماعی جامعه است زمانی که طلاب به جهت هجرت به قم از خانواده فاصله می گیرند، به تدریج فرهنگ آنها از فرهنگ خانواده و شهر فاصله پیدا کرده و بیشتر با فرهنگ حوزه انس می گیرند در نتیجه توان ارتباط گیری با جامعه پیرامون خود در شهرها را از دست می دهند به عبارت دیگر گسست فرهنگی، سیاسی و اجتماعی میان طلاب و جامعه ایجاد می شود که موجب می شود طلبه جرأت روبه رو شدن با مردم را نداشته باشد.

حجت الاسلام رفیعی ادامه داد: البته طبیعی است زمانی که طلاب به شهرستان ها می روند در میان جامعه هایی که مردم آن مذهبی تر هستند از آرامش بیشتری برخوردار باشند اما زمانی که در میان سایر مردم حاضر می شوند احساس می کنند بیگانه ای در میان آنها هستند و توان تعامل با آنها را ندارند.

وی با بیان این که در برخی موارد سطح سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جامعه تابع تحولات نظام و دولت است، اظهار کرد: متأسفانه در سال های گذشته دوگانگی مذهب و مدرنیته که از حدود دویست سال پیش مطرح است درمان نشده و کماکان جامعه دوگانه مذهبی و به نوعی غیر مذهبی وجود دارد در نتیجه طلاب  که از بخش مذهبی جامعه به شمار می روند توان تعامل با بخشی از جامعه که دارای دلبستگی های مذهبی نیستند را ندارند بنابراین تلاش می کنند وارد این بخش از جامعه نشوند.

عضو هیأت علمی جامعه المصطفی اضافه کرد: نکاتی که در زمینه مسائل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی که گفته شد در قم وجود ندارد؛ به عبارت دیگر وضعیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی قم تا حدودی مطابق میل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی طلاب است.

وی تغییر نقش کارکردی حوزه و روحانیت را از دیگر مؤلفه های تمرکز طلاب در قم دانست و افزود: پیش از انقلاب روحانیت به نوعی در مقابل فشارهایی که از سوی رژیم پهلوی ایجاد می شد سپر بلای مردم بودند و مردم همیشه پشتیبانی به نام روحانیت داشتند و در زمان حوادث به منازل علما و روحانیت پناه می بردند اما این نقش پس از انقلاب اندکی جابه جا شده است البته نمی توان گفت همه روحانیان اما بخشی از روحانیت پس از انقلاب نقشش تغییر کرده و سپر بلای دولت ها شده است و سعی می کند از عملکرد دولت ها دفاع کنند.

حجت الاسلام رفیعی افزود: نمی خواهم بگویم این نقش روحانیت مخرب است اما تغییر نقش موجب شده است که فاصله روحانیت با مردم بیشتر شود البته بحث دفاع از نظام  و حکومت بحث دیگری است؛ همچنین پس از انقلاب نهادهای مدنی و حاکمیتی در جامعه گسترش پیدا کرده است و با رشدی در زمینه تشکیل نهادهای مدنی و حاکمیتی مواجه می شویم که موجب می شود مراکز تصمیم گیری مختلفی در شهرها و روستاها شکل گیرد که در این صورت روحانیت نقشی که در اوایل انقلاب داشته است را دیگر نمی تواند ایفا کند.

وی اضافه کرد: سه وظیفه عمده روحانیت که تمامی عالمان شیعه به آن اعتراف دارند قضا، افتا و حکومت است که افتا ویژه مراجع است؛ حکومت داری نیز که دارای مراتبی است بالاترین رتبه آن ولی فقیه است اما رتبه های پایین حکومت داری امور حسبی است که حتی افرادی که اعتقاد به فقه جواهری ندارند می گویند امور حسبیه باید با اجازه فقیه اجرا شود که این نقش امروزه از سوی نهادهای مدنی ایفا می شود به گونه ای که حتی در روستاها مراکز تصمیم گیری مختلفی همانند شورای شهر و روستا، هیأت امناء مسجد و حسینه وجود مشاهده می شود بنابراین زمانی که طلبه وارد جامعه می شود عملا نمی تواند نقشی ایفا کند مگر این که دارای ابتکارات خاصی باشد که این نیز به صورت محدود مؤثر خواهد بود در نتیجه طلبه به مرور از جامعه فاصله می گیرد.

مدیر اداره کل قرآن و حدیث جامعه المصطفی(ص) تصریح کرد: به عبارت دیگر با وجود نهادهای مدنی وحاکمیتی دست طلبه ها بسته است و یک طلبه نمی تواند عمده وظایف طلبگی و مسؤولیت های اجتماعی را در جامعه پیرامون خود ایفا کند زیرا این مسؤولیت های مختلف در میان نهادهای مدنی توزیع شده است و مراکز تصمیم گیری نیز و از دست روحانیت خارج شده است.

وی اضافه کرد: امروزه اگر طلبه ای وارد روستا شود در مرحله نخست باید مردم او را بپذیرند تا بتواند در آنجا بماند در غیر این صورت نمی تواند به صورت خودکار به تبلیغ بپردازد زیرا اگر چنین کاری انجام دهد نهادهای فراوانی از او توضیح می خواهند و حتی در برخی موارد مسؤولیت های حقوقی نیز خواهد داشت یعنی با ابزار حقوقی می توانند مانع فعالیت طلبه شوند بنابراین موانع کارکرد طلبگی با توسعه نهادهای مدنی در شهرها فراوان شده است.

عضو هیأت علمی جامعه المصطفی(ص) با بیان این که متأسفانه عملکرد برخی از طلاب در روستاها نیز مناسب نبوده است، اظهار کرد: عملکرد نامناسب برخی طلاب موجب شده است نگاه بسیاری از مردم به روحانیت و کارکرد روحانیت تغییر پیدا کند در نتیجه نقشی که روحانیت می توانست در شهرها و روستاها داشته باشد آسیب دیده است و به طلبه به عنوان فردی که موظف به اجرای برخی برنامه ها است نگاه می شود و نمی تواند راهبری معنوی و تربیتی برای جامعه پیرامون خود داشته باشد در نتیجه از جامعه فاصله می گیرد.

وی خاطرنشان کرد: ناکارآمدی طلاب نیز موجب شده است از قم هجرت نکنند به عبارت دیگر طلاب در شرایط فکری و فرهنگی امروز جامعه امکان مواجهه و پاسخ گویی با جامعه را ندارند و به عبارت صریح تر دروس حوزه علمیه کاربردی نیست بلکه تماما علمی و دانشی است واگر به جای ذخیره دانش ها و علوم در ذهن طلاب مهارت های کاربردی در مواجه با مردم به آنها آموزش داده می شد شاید روحانیت بهتر می توانست نقش ایفا کند و از این طریق طلاب برای هجرت انگیزه بیشتری پیدا می کردند.

وی ادامه داد: به عنوان مثال یکی از نقش هایی که طلبه باید ایفا کند مشاوره است اما از توان مشاوره مناسب برخوردار نیست در حالی که بسیاری از افراد عادی پیرامون طلبه می توانند به راحتی مشاوره دهند؛ بنابراین طلاب از مهارت های لازم که بتوانند مسؤولیت های طلبگی را محقق کنند برخوردارنیستند در نتیجه موجب می شود انگیزه ای برای تبلیغ نداشته باشند./1324/ت۳۰۱/ج